تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟

معامله فضولی چیست؟

معامله فضولی از جمله معاملاتی است که به ‌وسیله فردی غیر از مالک انجام خواهد شد. با پیشرفت روزافزون جامعه و تکنولوژی امروزه میزان طرفدار معاملات بالا رفته و اکثر افراد به این کار مشغول هستند. در واقع این معامله به این شکل است که یا مالک یا از آن آگاهی ندارد و یا به انجام آن رضایت نداده است. این نوع معامله، معامله فضولی نام دارد که توانسته در مدت کمی توجه مردم بسیاری را به خود جلب کند.

شخصی که بدون اجازه و نمایندگی صاحب مال اقدام به انجام معامله‌ای کند، این فرد فضول نامیده خواهد شد که قصد دارد یک عمل حقوقی را انجام داده و مالی را از عوض کسی دیگر به فروش برساند.

با ما همراه باشید

معامله فضولی چیست و چند حالت دارد؟

معامله فضولی یکی از نوع معاملاتی است که در آن فردی بدون اینکه رضایت صاحب مال را بگیرد، اقدام به فروش مال او می‌کند. در واقع صاحب مال هیچ‌گونه خبری از معامله ندارد و این فرد بدون اطلاع صاحب مال این کار را انجام می‌دهد. ولی نکته‌ای که وجود دارد این است که یکی از شروط انجام معامله، رضایت صاحب مال می‌باشد. در صورتی ‌که صاحب مال رضایتی برای فروش مال خود نداشته باشد، معامله درست نبوده و انجام نخواهد شد.

در حقیقت باید بدانید تا زمانی که صاحب مال رضایت خود را برای فروش مال خود بیان نکرده باشد، این معامله قانونی نخواهد بود و انجام آن نیز فایده‌ای نخواهد داشت. در این حالت تکلیف خریدار در معامله فضولی نامعلوم خواهد بود. این معامله دارای انواعی است که هر یک دارای مبحث و ویژگی‌های جداگانه‌ای هستند. البته لازم به ذکر است که معمولاً افراد راحت‌طلب و سوءاستفاده‌ کننده به سمت آن جذب می‌شوند؛ چرا که انجام این کار در واقع نوعی کلاهبرداری است و کار غلطی به شمار می‌رود.

معامله فضولی دارای 3 حالت است که عبارتند از: صحیح یا درست، غلط یا نادرست، غیرنافذ.

این نوع معامله به‌ هیچ ‌وجه صحیح نیست؛ زیرا این کار بدون اجازه صاحب مال انجام شده و او از تمامی ماجرا بی‌خبر بوده است. پس در حقیقت این کار نادرست یا غلط خواهد بود.

این معامله تنها در 2 صورت باطل خواهد بود:

1. در صورتی ‌که مالک پس از آگاه شدن از معامله، موافق نبودن خود را بیان کند.
2. در حالتی که وکالت وکیل بسته به هر دلیلی باطل شده باشد و پس از این اتفاق اقدام به انجام معامله کرده و آن را انجام دهد.

معامله نافذ نیز به این معناست که در این نوع معامله ایراد و نقصی وجود داشته باشد. در این صورت معامله انجام شده نه درست و نه باطل خواهد بود، بلکه نافذ می‌باشد. برای اینکه بتوانید این معامله را به شکل صحیحی درآورید، باید بتوانید مشکل و مسئله به وجود آمده را حل کنید که در این حالت سبب خواهید شد تا معامله غیر نافذ شود.

انواع معامله فضولی

معامله فضولی یکی از معامله‌های پرطرفداری است که دارای انواع گوناگونی می‌باشد. از انواع آن می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

معامله عهدی یکی از انواع معامله فضولی است که در آن شخص از طرف فردی دیگر تعهد می‌دهد که از عوض او معامله‌ای انجام دهد. به این حالت معامله فضولی عهدی گفته می‌شود.

تملیکی

معامله تملیکی نیز یکی دیگر از انواع‌ معامله است. در این نوع، شخص فضول بدون اینکه صاحب مال اطلاعی داشته باشد، مال او را به کسی دیگر می‌فروشد. به این نوع عمل، معامله فضولی تملیکی می‌گویند.

چه افرادی در این معامله نقش دارند؟

معامله فضولی، از جمله معاملاتی است که یکسری افراد در آن نقش مهمی دارند و باید بتوانند به وظایف خود به ‌درستی عمل کنند. باید بدانید که تکلیف خریدار در این معامله مشخص نخواهد بود و برای مشخص شدن آن باید مالک به فروش ملک خود رضایت دهد. حال زمان آن است که بدانید چه کسانی در انجام این معامله دخالت دارند. در ادامه به بررسی افراد دخیل درون معامله می‌پردازیم:

فرد فضول کسی است که قصد دارد مال کسی را بدون اجازه و آگاهی او به فروش برساند. شخص فضول می‌خواهد بدون اینکه به صاحب مال اطلاع دهد یا حتی رضایت او را بگیرد، مال آن را بفروشد. باید بدانید که انجام این کار به‌ هیچ ‌وجه کار درستی نیست و حتی اگر شما بتوانید بفروشید هم در آینده‌ای نه‌ چندان دور دردسر و مشکلاتی گریبان‌گیرتان خواهد شد؛ افراد به این کار، کلاهبرداری می‌گویند.

مالک کسی است که مالی دارد و سایر افراد قصد دارند بدون اطلاع و رضایت او، اموالش را به فروش برسانند. در این صورت اگر مالک از معامله خبر نداشته باشد یا رضایتی برای انجام آن ندهد، معامله صحیح نخواهد بود. رضایت مالک برای انجام معامله یک امر ضروری و مهم است.

نکته: مسئله مهمی که در مورد مالک وجود دارد، این است که اگر مالک از فروش مال خود اطلاع داشته و رضایتی برای فروش آن اعلام کرده باشد، معامله صحیح خواهد بود. در غیر این صورت این معامله درست و قانونی نیست و باطل خواهد شد.

فرد اصیل کسی است که معامله‌ای با فرد فضول داشته و در واقع مالی را بدون اطلاع از شخصی دروغی خریده است.

معامله فضولی از تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ نظر تحلیل اراده به چند دسته تقسیم بندی شده است؟

این معامله از نظر تحلیل اراده به 2 دسته تقسیم‌بندی شده که هریک در جای خود مسئله بسیار مهمی هستند. این 2 دسته عبارتند از:

• شخص فضول این معامله را با نام و حساب مالک انجام دهد
• شخص فضول این معامله را با نام و حساب خود انجام دهد

در هر حال در صورت داشتن هرگونه مشکل یا سؤالی، می‌توانید از وکیل حقوقی و وکیل خانواده مشورت گرفته و سؤالات و مشکلات خود را به ‌راحتی برطرف کنید.

صحبت نکردن مالک زمان انجام معامله

در صورتی ‌که فرد مالک در زمان انجام معامله آنجا باشد و همه چیز را ببیند ولی هیچ صحبتی نکند، این کار او به معنی رضایت و قبول کردن نیست. بلکه افراد باید قادر باشند تا پس از عقد قرارداد رضایت مالک را بگیرند. در غیر این صورت اگر پس از انجام معامله، مالک رضایت ندهد معامله انجام شده هیچ خواهد بود و روال منتفی را طی می‌کند. لازم به ذکر است مالک پس از رد معامله دیگر اجازه ندارد که دوباره معامله را قبول کرده و انجام دهد، این معامله دیگر به‌هیچ ‌وجه انجام نخواهد شد.

نکته: اجازه و رضایت مالک تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ به معنی قبول معامله و تمامی قواعد آن و رد یا عدم رضایت مالک به معنای رد و منتفی نمودن معامله به‌صورت کلی است.

نکاتی مهم در مورد انجام معامله قبل از گرفتن رضایت و پس از گرفتن رضایت

باید بدانید معامله‌ای که قبل از گرفتن اجازه مالک انجام شود درست نخواهد بود و در این صورت تکلیف خریدار در معامله فضولی نامعلوم خواهد ماند. در واقع اگر این معامله قبل از اطلاع مالک انجام شده باشد، رد یا باطل نخواهد شد. بلکه این عقد قرارداد غیر نافذ خواهد بود.

معامله‌ای که پس از گرفتن رضایت و اجازه مالک انجام شده باشد، هیچ مشکلی در پی نخواهد داشت و در واقع این معامله درست و صحیح است. اجازه مالک هم با لفظ یعنی صحبت و هم با فعل امکان‌پذیر است.

شروط لازم برای اجازه مالک

برای اینکه معامله درست پیش برود، لازم است تا رضایت مالک جلب شود. برای اینکه اجازه انجام آن را داشته باشید و معامله هم به شکل صحیحی پیش رود، باید شروط لازم را به ‌خاطر بسپارید و بر اساس آن‌ها عمل کنید. 2 شرط برای اجازه مالک نیاز است که حتی اگر این شرایط درست نباشند هم معامله نادرست خواهد شد. در ادامه به بررسی شروط لازم برای اجازه مالک می‌پردازیم:

1. فرد مالک باید در زمان اهلیت یا همان سالم بودن مغز و ذهنش این رضایت را داده باشد. اگر فرد فضول رضایت برای فروش ملک را در زمان‌هایی همانند صغیر، مجنون و سفیه از مالک گرفته باشد، این رضایت هیچ اثری روی معامله شما نخواهد داشت و معامله انجام نخواهد شد.
2. اجازه مالک در حالتی قادر است که تکمیل ‌کننده معامله باشد که مسبوق به رد نباشد، یعنی در واقع اگر مالک یک‌بار معامله را رد کند دیگر برای بار دوم اجازه قبول کردن آن را نخواهد داشت و معامله به ‌صورت کامل لغو و کنسل خواهد شد.

معامله فضولی چه حکمی دارد؟

حال زمان آن است که بسته به مطالب بالا، بدانیم که معامله فضولی چه حکمی دارد؟ برای اینکه بفهمید این معامله چه حکمی دارد و به چه شکلی است به ادامه مطالب توجه کنید. در حالتی که فردی با نیت و قصد قبلی اقدام به معامله کند، مرتکب جرم شده است. جرم انتقال مال غیر یا در واقع همان معامله نسبت به مال غیر شده و مجازات شده است. مجازات معامله فضولی در صورتی که با نیت و سوء قصدی انجام شده باشد، این است که فرد مجرم تحت عنوان فروش یا منتقل کردن مال غیر، به 1 الی 7 سال حبس محکوم خواهد شد و همچنین موظف است تا مطابق با مال جریمه نقدی به مالک بپردازد.

نکته پایانی: البته احتمال دارد که فرد فضول با قصد و نیت بدی مال فردی را نفروخته باشد و در حالی ‌که قصد او خیرخواهی صاحب مال باشد ولی به ‌هرحال باید بدانید که انجام این کار درست نیست و در صورتی که با قصد و هدف نادرست و بدی انجام شده باشد، معامله باطل شده و فرد مجرم شناخته خواهد شد.

سخن پایانی

معامله فضولی به معنای انجام یک معامله بدون آگاهی مالک مال توسط شخص دیگری است. در این معامله یا مالک از انجام معامله اطلاعی ندارد یا رضایتی برای انجام آن نداده است. در این صورت این فرد قصد خواهد داشت که اقدام به معامله از عوض مالک نماید. انجام این کار بسیار کار نادرستی است و هیچ سود و فایده‌ای که نخواهد داشت، بلکه سبب بروز دردسر و مشکلاتی نیز خواهد شد.

در صورت بروز هرگونه مشکل یا پرسشی در مورد این نوع معامله و حتی اثبات معامله فضولی، می‌توانید از گروه حقوقی پرشیا در دفتر وکالت شمال تهران کمک گرفته و با مشورت از وکلای حقوقی و خانواده برای سؤالات خود پاسخی مناسب پیدا کنید. همچنین قادر خواهید بود تا با تماس گرفتن با شماره‌ تلفن‌های 26852793-021 / 091222714725 از مشاوره تلفنی برخوردار شوید.

امیدواریم از مطالب بیان شده لذت برده باشی و توانسته باشیم تا اطلاعات مفیدی در اختیارتان قرار دهیم.

معامله فضولی؛ از ابطال و اثبات تا مجازات

معامله فضولی معامله‌ای است که در آن شخص بدون اینکه مالک مالی باشد یا از طرف صاحب آن مال، وکالت یا نمایندگی داشته باشد، نسبت به آن مال اقدام حقوقی (از قبیل: فروش، اجاره و ….) انجام دهد.

فرارو- اگر شخصی از جانب مالک مال یا صاحب حقی عقدی را منعقد کند در حالی که از جانب او هیچ نمایندگی قراردادی، قانونی یا قضایی نداشته باشد به چنین معامله‌ای معامله فضولی گفته می‌شود.

در واقع معامله فضولی معامله‌ای است که در آن شخص بدون اینکه مالک مالی باشد یا از طرف صاحب آن مال، وکالت یا نمایندگی داشته باشد، نسبت به آن مال اقدام حقوقی (از قبیل: فروش، اجاره و ….) انجام دهد.

در عقود فضولی شخصی که اقدام به معامله نسبت به مال غیر نموده است فضول یا معامل فضولی نامیده می‌شود و شخص ثالثی که با فضول وارد معامله شده است اصیل نام دارد همچنین کسی که رضایت او برای انجام معامله ضروری است مالک واقعی مال است.

به عنوان مثال امیر مالک خانه‌ای است علی بدون اینکه نمایندگی از وی داشته باشد خانه او را به سعید می‌فروشد در این مثال امیر که رضایت او برای انجام معامله ضروری است مالک واقعی است علی فضول و سعید اصیل یا متعامل فضولی است.

همان طور که اشاره شد معامله فضولی معامله‌ای است که نه توسط صاحب مال منعقد شده است و نه توسط نماینده او به همین جهت لازم است به طور مختصر با انواع نمایندگی آشنا شویم.

۱- نماینده قانونی: شخصی است که بر حسب حکم قانون نماینده شخص دیگری است مثل، ولی قهری (پدر یا جد پدری)
۲- نماینده قضایی: شخصی است که بر حسب حکم دادگاه نماینده شخص دیگری است مثل قیم محجورین
۳- نماینده قراردادی: شخصی است که بر حسب قرارداد نماینده شخص دیگری است مثل وکیل

اوصاف عقد فضولی
۱- عقد فضولی در حیطه کلیه عقود منعقد می‌گردد در واقع این نوع معامله ممکن است تملیکی یا عهدی باشد به عنوان تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ مثال در معامله فضولی تملیکی شخصی مال فردی را بدون اذن مالک به دیگری می‌فروشد یا اجاره می‌دهد یا معاملاتی از این دست را نسب به مال دیگری انجام می‌دهد.

حال آن که معامله فضولی عهدی به این معنا است که شخص به حساب فرد دیگری متعهد می‌شود که عملی را برای طرف دیگر معامله انجام دهد.

۲- اگر شخصی که در انجام کاری وکالت دارد خارج از حیطه وکالت عقدی را انجام دهد عقد منعقده از ناحیه وی فضولی است به عنوان مثال به شخصی وکالت در فروش خانه داده می‌شود، اما وکیل علاوه بر فروش خانه خودروی موکل را هم می‌فروشد در این جا فروش خودرو فضولی است.

۳- عقد فضولی غیر نافذ است و در صورت تنفیذ از سوی مالک نافذ و در صورت رد از سوی او باطل می‌گردد در واقع معامله غیرنافذ به این معناست که در یکی از ارکان معامله نقص و خللی وجود دارد و به همین دلیل، هرچند که معامله کلاً باطل نیست، ولی نمی‌تواند صحیح هم قلمداد شود.

به عبارت دیگر، در معامله فضولی هرگاه نقص و خلل موجود برطرف شود، معامله صحیح و کامل می‌شود. یکی از ارکانی که قانون برای صحت معامله ذکر کرده است، وجود رضایت مالک است.

از آنجا که در معامله فضولی این رضایت وجود نداشته است و فضول، بدون اطلاع یا رضایت مالک اقدام به انجام معامله می‌کند، معامله‌ی مذکور غیرنافذ است و تنها درصورت اخذ رضایت مالک، صحیح و کامل تلقی می‌شود.

۴- اگر فضول نداند که مال غیر را مورد معامله قرار می‌دهد و فکر کند که مال مورد معامله متعلق به خودش است یا اینکه با علم به اینکه مال مورد معامله متعلق به دیگری است معامله کند در هر دو صورت معامله منعقده فضولی است بنابراین تفاوت نمی‌کند که فضول دارای سوء نیت باشد یا نباشد.

۵- در فضولی بودن معامله تفاوتی ندارد که متعامل فضولی به فضولی بودن معامله عالم یا جاهل باشد. در واقع اینکه متعامل فضولی بداند که مال غیر به او منتقل شده یا نداند در هر دو صورت معامله فضولی است.

۶- اگر بعد از معامله فضولی و قبل از رد یا تنفیذ آن مالک فوت کند این معامله همچنان غیر نافذ است و حق تنفیذ یا رد به وراث او منتقل می‌شود.

انواع تنفیذ و رد
۱- تنفیذ صریح: شخص صراحتاً معامله را تنفیذ کند یعنی رضایت خود را به صورت صریح بیان کند.
۲- تنفیذ ضمنی: شخص صراحتاً معامله را تنفیذ نکند، اما عملی انجام دهد که حاکی از تنفیذ باشد مانند آن که مال را به متعامل فضولی تحویل دهد.
۳- رد صریح: شخص صراحتاً معامله را رد کند.
۴- رد ضمنی: شخص صراحتاً معامله را رد نکند، اما عملی انجام دهد که حاکی از رد باشد مانند آن که مال را مورد نقل و انتقال قرار دهد.

مسئولیت متعامل فضولی در برابر مالک
متعامل فضولی در برابر مالک مسئول عین مال، منافع استفاده شده و استفاده نشده مال و کلیه خسارات وارده به مال است و فرقی هم نمی‌کند که در خصوص فضولی بودن معامله عالم یا جاهل باشد.

مسئولیت فضول در برابر متعامل فضولی
اگر مالک معامله را رد کند فضول در برابر متعامل فضولی مسئولیتی به شرح ذیل دارد:

۱- اگر متعامل فضولی در زمان معامله عالم به فضولی بودن معامله باشد در این صورت فضول باید صرفاً ثمن و در صورت تلف شدن ثمن مثل یا قیمت آن را به او بازگرداند (منظور از ثمن چیزی است که از جانب خریدار در قبال دریافت مبیع به فروشنده پرداخت می‌شود.) در این صورت متعامل فضولی مستحق دریافت خسارات نیست.

۲- اگر متعامل فضولی در زمان معامله جاهل به فضولی بودن معامله باشد در این صورت فضول باید علاوه بر بازگرداندن ثمن کلیه خسارات متعامل فضولی را نیز جبران کند.

وضعیت و آثار معامله فضولی پس از رد
ممکن است مالک معامله فضولی را رد کند در این صورت عقد برای همیشه از بین می‌رود و هیچ گونه آثار حقوقی نخواهد داشت. به موجب ماده ۲۵۱ قانون مدنی رد معامله فضولی به هر لفظ یا فعلی که به عدم رضایت مالک دلالت کند حاصل می‌شود.

در صورتی که فضول مال مورد معامله را به اصیل تسلیم کرده باشد و مال نزد او موجود باشد مالک خواهد توانست با رد معامله به او مراجعه کرده و عین مال خود را مسترد کند.

هر گاه مال مورد معامله نزد اصیل تلف شده باشد مالک بدل مال و تمام منافع مال را از اصیل می‌گیرد خواه اصیل از آن منافع استفاده کرده باشد یا استفاده ننموده باشد.

تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟

معامله فضولی چیست و چه آثار حقوقی بر آن مترتب است ؟

معامله فضولی چیست و چه آثار حقوقی بر آن مترتب است ؟

معامله فضولی به معامله‌ای گفته می‌شود که شخص برای دیگری یا با مال دیگری، معامله کند؛ بدون این که نماینده یا مأذون از طرف او باشد.

این نوع معامله، ممکن است تملیکی یا عهدی باشد.

• در معامله فضولی تملیکی، شخصی مال فردی را بدون اذن مالک به دیگری می‌فروشد.
• معامله فضولی عهدی نیز به این معنا است که شخص به حساب فرد دیگری متعهد می‌شود که عملی را برای طرف دیگر معامله انجام دهد.

کسی که بدون داشتن نمایندگی و اذن، برای دیگری معامله را تشکیل می‌دهد، در اصطلاح فضول، طرف معامله ی او را اصیل و شخص دیگر را که معامله برای او یا به مال او انجام شده است، مالک می‌گویند .

معامله فضولی پیش از آنکه از طرف مالک، تنفیذ یا رد شود، باطل نیست اما صحیح و معتبر نیز نبوده، بلکه یک عقد غیر نافذ است. ماده ۲۴۷ قانون مدنی می‌گوید : " معامله به مال غیر، جز به عنوان ولایت یا وصایت یا وکالت، نافذ نیست؛ ولو این که صاحب مال باطناً راضی باشد اما اگر مالک یا قائم‌مقام او پس از وقوع معامله آن را اجازه کرد، در این صورت معامله، صحیح و نافذ می‌شود "

اثر معامله فضولی چیست ؟

تنها اثری که می‌توان برای معامله فضولی شناخت، الزام اصیل به اجرای مفاد تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ عقد در صورت تنفیذ مالک است. معامله‌ فضولی از جانب اصیل که اراده‌اش کامل بوده، عقدی لازم است. وضعیت عدم نفوذ معامله، تا زمانی که اجازه یا رد صادر نشده است، باقی خواهد بود.

ماده ۲۵۲ قانون مدنی اعلام می‌دارد: «لازم نیست اجازه یا رد فوری باشد و اگر تأخیر موجب تضرر طرف اصیل باشد، مشارالیه می تواند معامله را به هم بزند.»

وضعیت عدم نفوذ معامله فضولی حتی پس از مرگ غیر، نیز باقی خواهد ماند و مطابق ماده ۲۵۳ قانون مدنی

" در معامله‌ فضولی اگر مالک قبل از اجازه یا رد فوت کند، اجازه یا رد، با وارث است . "

تقسیم‌بندی معامله فضولی

معامله فضولی از لحاظ تحلیل اراده ۲ دسته است :

1. معامل فضول به نام و حساب مالک معامله می‌کند

در اینجا وضع معامل فضول همانند وکیلی است که از حدود اختیارات خویش خارج شده است. بر اساس ماده ۶۷۴ قانون مدنی، «موکل باید تمام تعهداتی را که وکیل در حدود وکالت خود کرده است، انجام دهد. در مورد آن چه که در خارج از حدود وکالت انجام داده است، موکل هیچ گونه تعهدی نخواهد داشت؛ مگر این که اعمال فضولی وکیل را صراحتاً یا ضمناً اجازه کند .»

1. معامل فضول به نام و حساب خویش معامله کند

بر اساس ماده ۳۰۴ قانون مدنی، «اگر کسی که چیزی را مِن غیر حق دریافت کرده است، خود را محق می‌دانسته اما در واقع محق نبوده و آن چیز را فروخته باشد، معامله، فضولی و تابع احکام مربوط به آن خواهد بود.» تعهد به نفع ثالث را نباید از مصادیق معاملات فضولی دانست؛ زیرا در آن یکی از طرفین در برابر طرف دیگر، اقدام به کاری را از ناحیه ثالث تعهد می‌کند .

مثلا شخصی که می‌خواهد خانه‌ای را برای دیگری بخرد، تعهد می‌کند که مالک را راضی می‌کنم که خانه را به شما بفروشد. بنابراین در تعهد به نفع ثالث به موجب قرارداد نه به موجب قانون، هیچ رابطه‌ای بین اصیل و ثالث نیست؛ در حالی که از مشخصات بارز معامله فضولی آن است که مالک بتواند با تنفیذ عمل فضولی آن را به نفع خود نافذ کند .

اثر معامله پس از اجازه مالک

هرگاه مالک، معامله فضولی را اجازه کند، معامله کامل شده و آثار حقوقی خود را خواهد داشت. ماده ۲۴۸ قانون مدنی می‌گوید: «اجازه مالک نسبت به معامله فضولی حاصل می‌شود به لفظ یا فعلی که دلالت بر امضای عقد کند .» مانند آن که مالک پس از وقوع معامله فضولی، مال مورد معامله را به اصیل تسلیم کند .

همچنین طبق ماده ۲۴۹ قانون مدنی، «سکوت مالک ولو با حضور در مجلس عقد اجازه محسوب نمی‌شود.» هرگاه اصیل، ثمن معامله را به فضول پرداخت کرده باشد، مالک می‌تواند جهت اخذ ثمن به فضول یا اصیل مراجعه کند، چنانچه به اصیل مراجعه کند، اصیل خواهد توانست ثمن پرداختی به فضول را استرداد کند .

زمان پیدایش آثار قانونی عقد فضولی :

باید ببینیم عقد از چه زمانی آثار قانونی خود را خواهد داشت، ماده ۲۵۸ قانون مدنی مقرر می‌دارد :

" نسبت به منافع مالی که مورد معامله فضولی بوده است و همچنین نسبت به منافع حاصله از عوض آن، اجازه یا رد از روز عقد مؤثر خواهد بود " .

معاملات فضولی متعدد بر مال غیر

هرگاه مال غیر، مورد معامله فضولی قرار گیرد و قبل از آن که مالک آن را تنفیذ یا رد کند، معاملات دیگری نسبت به آن مال انجام شود، در این صورت مالک مختار است که هر یک از معاملات متوالی را اجازه دهد. در این صورت هر گاه مالک، اولین معامله فضولی را اجازه کند، آن معامله و تمام معاملات بعدی نافذ می‌شود و اگر معامله اخیر تنفیذ شود، تمام معاملات قبلی باطل خواهد شد .

شرایط اجازه معامله فضولی توسط مالک

برای آن که اجازه مالک، تأثیر کرده ومعامله فضولی را کامل و نافذ کند، باید شرایطی داشته باشد که عبارت است از :

1. اجازه مالک در صورتی عقد را کامل می‌کند که مسبوق به رد نباشد؛ در غیر این صورت، معامله با رد قبلی باطل شده و اجازه بعدی نمی‌تواند به ماهیت حقوقی باطل شده اعتبار بخشد.
2. اجازه باید در زمان اهلیت اجازه‌دهنده صادر شود. در صورتی که مالک هنگام اجازه، صغیر، مجنون یا سفیه باشد، اجازه بی‌تاثیر خواهد بود.

وضعیت و آثار معامله پس از رد معامله فضولی

ممکن است مالک، معامله فضولی را رد کند، در این صورت عقد برای همیشه از بین می‌رود و هیچ گونه آثار حقوقی نخواهد داشت. ماده ۲۵۱ قانون مدنی در این باره می‌گوید: «رد معامله فضولی حاصل می‌شود به هر لفظ یا فعلی که دلالت بر عدم رضای به آن کند.» بدیهی است، رد مالک هنگامی عقد را باطل می‌کند که مبسوق به اجازه او نباشد .

در صورتی که فضول مال مورد معامله را به اصیل تسلیم کرده باشد و آن مال نزد او موجود باشد، مالک خواهد توانست با رد معامله، به او مراجعه کرده و عین مال خود را استرداد کند. هرگاه مال مورد معامله، نزد اصیل تلف شده باشد، مالک بدل مال و همچنین کلیه منافع و نمائات مال را از اصیل می‌گیرد؛ خواه آن منافع مورد استفاده قرار گرفته باشد یا خیر .

معامله فضولی چه شرایطی دارد و چگونه انجام می‌شود؟

تنها مالکین یا نمایندگان قانونی آنها (وکیل، ولی، وصی و قیم)می توانند نسبت به انعقاد معامله اقدام نمایند مع الوصف اگر شخصی بدون داشتن مأذونیت و داشتن هر گونه سمتی نسبت به انجام معامله ای برای دیگران اقدام نماید عمل وی فضولی است.

معامله فضولی به چه معناست؟

معامله فضولی به این معناست که شخصی برای دیگری یا با مال دیگری، معامله کند البته کاملا بدون این که نماینده یا مأذون از طرف او باشد. معامله فضولی ممکن است تملیکی یا عهدی باشد؛ معامله فضولی تملیکی مانند آن که شخصی مال دیگری را بدون اذن مالک به دیگری بفروشد و معامله فضولی عهدی مانند آنکه شخصی به حساب شخص دیگری متعهد شود که عملی را برای طرف دیگر معامله انجام دهد.

در معامله فضولی ۳ شخص وجود دارد:

1. مالک: کسی که مالک اصلی و واقعی مال است و درواقع رضایت این شخص برای انجام معامله ضرورت دارد.
2. فضول: کسی است که بدون نمایندگی و رضایت اصیل اقدام به انجام معامله می نماید. (شخصی غیراز اصیل).
3. اصیل: طرف معامله با فضول.

در واقع فردی که بدون نمایندگی و اذن برای دیگری معامله را تشکیل می دهد اصطلاحاًً فضول و طرف معامله او را اصیل و شخص دیگر را که معامله برای او یا به مال او انجام شده است، غیر می گویند.

اوصاف عقد فضولی

1. عقد فضولی در حیطه کلیه عقود منعقد می گردد در واقع این نوع معامله ممکن است تملیکی یا عهدی باشد به عنوان مثال در معامله فضولی تملیکی شخصی مال فردی را بدون اذن مالک به دیگری می فروشد یا اجاره می دهد یا معاملاتی از این دست را نسب به مال دیگری انجام می دهد. حال آن که معامله فضولی عهدی به این معنا است که شخص به حساب فرد دیگری متعهد می شود که عملی را برای طرف دیگر معامله انجام دهد.
2. اگر شخصی که در انجام کاری وکالت دارد خارج از حیطه وکالت عقدی را انجام دهد عقد منعقده از ناحیه وی فضولی است تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ به عنوان مثال به شخصی وکالت در فروش خانه داده می شود، اما وکیل علاوه بر فروش خانه خودروی موکل را هم می فروشد در این جا فروش خودرو فضولی است.
3. عقد فضولی غیر نافذ است و در صورت تنفیذ از سوی مالک نافذ و در صورت رد از سوی او باطل می گردد در واقع معامله غیرنافذ به این معناست که در یکی از ارکان معامله نقص و خللی وجود دارد و به همین دلیل، هرچند که معامله کلاً باطل نیست، ولی نمی تواند صحیح هم قلمداد شود.به عبارت دیگر، در معامله فضولی هرگاه نقص و خلل موجود برطرف شود، معامله صحیح و کامل می شود. یکی از ارکانی که قانون برای صحت معامله ذکر کرده است، وجود رضایت مالک است.از آنجا که در معامله فضولی این رضایت وجود نداشته است و فضول، بدون اطلاع یا رضایت مالک اقدام به انجام معامله می کند، معامله ی مذکور غیرنافذ است و تنها درصورت اخذ رضایت مالک، صحیح و کامل تلقی می شود.
4. اگر فضول نداند که مال غیر را مورد معامله قرار می دهد و فکر کند که مال مورد معامله متعلق به خودش است یا اینکه با علم به اینکه مال مورد معامله متعلق به دیگری است معامله کند در هر دو صورت معامله منعقده فضولی است بنابراین تفاوت نمی کند که فضول دارای سوء نیت باشد یا نباشد.
5. در فضولی بودن معامله تفاوتی ندارد که متعامل فضولی به فضولی بودن معامله عالم یا جاهل باشد. در واقع اینکه متعامل فضولی بداند که مال غیر به او منتقل شده یا نداند در هر دو صورت معامله فضولی است.
6. اگر بعد از معامله فضولی و قبل از رد یا تنفیذ آن مالک فوت کند این معامله همچنان غیر نافذ است و حق تنفیذ یا رد به وراث او منتقل می شود.

حکم معامله فضولی

به طور کلی معاملات به سه دسته تقسیم می شوند:

• معامله ی صحیح
• معامله ی باطل
• معامله ی غیرنافذ

معامله غیرنافذ به این معناست که در یکی از ارکان عقد یا معامله ای که قانون ذکر کرده است، نقص و خللی وجود دارد و به همین دلیل، هرچند که معامله کلا باطل نیست، ولی نمی تواند صحیح هم قلمداد شود؛ به عبارت دیگر، در معامله فضولی، هرگاه نقص و خلل موجود برطرف شود، معامله صحیح و کامل می شود. یکی از ارکانی که قانون برای صحت معامله ذکر کرده است، وجود رضایت مالک است. از آنجا که در معامله فضولی این رضایت وجود نداشته است و فضول، بدون اطلاع یا رضایت مالک اقدام به انجام معامله می کند، معامله مذکور غیرنافذ است و تنها درصورت اخذ رضایت متعاقب مالک، صحیح و کامل می شود؛ این رضایت متعاقب می تواند به صورت صریح یا ضمنی باشد. اجازه صریح به این شکل است که اصیل به صراحت و به وسیله لفظ، معامله را اجازه می نماید (درواقع معامله ی انجام شده توسط فضول با طرف مقابل را با همه ی شرایطی که دارد، قبول می کند). اجازه ضمنی به این شکل است که اصیل پس از آگاهی از معامله به صورت ضمنی، مانند اعطای وکالت به فضول، این اقدام وی را تجویز می کند. در قانون مدنی برای تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ اجازه یا رد معامله توسط اصیل مهلتی مشخص نشده است. بنابراین شخص طرف معامله با فضول، تا زمان مشخص نشدن وضعیت معامله (قبول یا رد) توسط اصیل، حق فسخ قرارداد را ندارد و باید به شرایط معامله پایبند و وفادار بماند (حتی اگر از فضولی بودن معامله بی اطلاع باشد)؛ البته در مدتی که اصیل اعلام وضعیت می کند، نباید باعث ورود ضرر به طرف مقابل معامله شود. رد یا قبول معامله فضولی به ارث می رسد؛ بدین معنی که درصورتی که اصیل در فاصله انعقاد معامله و اعلام وضعیت فوت کند، ورثه وی (کسانی که پس از فوت از وی ارث می برند) جانشین او می شوند و اختیار فسخ یا قبول معامله را دارند.

ماهیت اجازه

اجازه مالک در معاملات فضولی، هم تصرف فضولی را نافذ می کند، و هم به فضول، منزلتی در حکم وکیل می دهد که دارای همان التزامات وکیل می باشد. بنابراین اگر مالک، چنین معامله ای را اجازه کند، این امر در گذشته (یعنی از زمان عقد) نیز اثر خواهد داشت. اما اگر اقدامات فضول توسط مالک اجازه نشود، تصرفات انجام شده، منشا هیچ اثری نخواهد بود. هم چنین تصرفات باطل و فاسد (معامله باطل آن است که فاقد یکی از ارکان معامله بوده، و هیچ گونه اثری بر آن مترتب نباشد و نتوان با تنفیذ بعدی به آن قدرت و اعتبار بخشید، مانند معامله صغیر غیر ممیز و مجنون و معامله در حال مستی.) قابل اجازه کردن نیستند چون که در حکم عدم وقوع معامله می باشد، بنابراین معامله فضولی، طبق قول مشهور فقهای امامیه و قانون مدنی، غیر نافذ تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ است؛ مبنای حقوقی این عدم نفوذ و تاثیر اجازه مالک، تفکیک بین قصد و رضاست. و اجازه عقد غیر نافذ صرفا اعلام رضاست، نه انشا. رضا در اصطلاح حقوقی، همان میل و گرایش باطنی به انجام عمل حقوقی است؛ و قصد، ایجاد عمل حقوقی در عالم ذهن است که ار آن به قصد انشا تعبیر می کنند، پس ممکن است کسی قصد انجام معامله داشته ولی رضا نداشته باشد. مثلا هر گاه کسی در اثر تهدید به قتل حاضر به فروش خانه خود شود، قصد انشاء معامله را داشته، اما فاقد رضا بوده، و از این رو معامله وی غیر نافذ است.

آثار معامله فضولی

درباره آثار معامله فضولی می توان گفت که :

پذیرش معامله: اولین اثر معامله فضولی پذیرش معامله از طرف مالک است. در صورتی که مالک معامله را بپذیرد، معامله، کامل می شود و از لحظه پذیرش قرارداد بین مالک و اصیل معتبر خواهد بود و هر دو باید به آن عمل کنند . تایید مالک هم می تواند به صورت صریح باشد یعنی مثلا مالک به اصیل بگویند معامله را با تو می پذیرم ، یا اینکه به طور غیر مستقیم معامله را بپذیرد مثلا از اصیل درخواست اجاره بها کند .

رد معامله: دومین اثر معامله فضولی رد مالک است. مالک می تواند معامله فضولی را رد کند و به آثار آن نسبت به خودش پایان دهد.

نکته مهمی که باید در آثار معامله فضولی به آن توجه کرد این است که برای مالک مدتی جهت تایید یا رد معامله تعیین نشده است. از طرفی اصیل نیز تا زمانی که مالک تکلیف قرارداد را مشخص نکرده است حق فسخ آن را ندارد و باید به آن پایبند بماند . اما اگر در این مدت که مالک در حال تصمیم گیری برای معامله فضولی است ، به اصیل ضرری از بابت معامله وارد شود ، با اثبات آن می تواند معامله را بر هم بزند.

بطلان معامله به جهت فضولی بودن

نوشته پیش رو توسط وکیل ملکی در خصوص بطلان معامله به جهت فضولی بودن برای آشنایی شما عزیزان تنظیم گردیده است. ابطال در لغت به معنی از درجه اعتبار سـاقط كـردن، نـابود كـردن و در اصطلاح حقوقی عبارت است از نابود كردن يک عمل يا واقعه حقوقي و هر چيـزي كه داراي ارزش حقوقي باشد.

به نظر دکتر کاتوزیان ابطال عقد « عبارت است از اينكه يک مقام قضايي نظر به كان لم يـكن بودن يک عقد بدهد و يا ذينفـع به دستاويـز به قانـون، مانند حق فسخ، عقـد مـوجـودي را از روز پيدايش آن كــان لــم يكـن گردانــد »

پس معامله قابـل ابطـال به معامله صحيحي اطلاق مي شود كه ممكن است در نتيجه اراده صريح يا ضـمني هـر يـک از طرفين معامله يا شخص ثالث يا به تقاضاي هر يک از ايشان و به موجب رأي دادگاه به معاملـه باطل تبديل شود . راي دادگاه ممكن است مستقيما ناظر بـر ابطـال معاملـه باشـد و يـا بطـلان معامله از آثار حكم قرار گيرد.

به دلیل اهمیت اقتصاد و منافع حاصل از آن در جوامع کنونی موضوع خرید و فروش ملک از مهم ترین فعالیت های اقتصادی به شمار می آید. همین امر موجب سوء استفاده برای برخی افراد در جامعه شده تا موقعیت های مناسبی را برای انجام تخلفات در این حوزه پیدا کنند تا از قانون سرپیچی کرده و موجب اختلالات اجتماعی گردند.

طبق قانون و تعهدات وضع شده هر فردی که مالک مالی از خود باشد می تواند در آن مال هرگونه تصرف قانونی انجام دهد. البته مالک هم می تواند به اشخاصی برای دخالت به امور مربوط به ملک و اموالش، وکالت دهد .

بنابراین نمی توان کار این افراد را غیر قانونی دانست. زیرا اجازه از طرف مالک را دارا هستند. اما اگر غیر از مالک کس دیگری این اجازه در اموال را بدهد و از طرف مالک هم اجازه نداشته باشد در صورت دخالت آن فرد ، فضول محسوب می شود لذا به این معامله، معامله فضولی گفته می شود.

نحوه طرح دعوای بطلان معامله به جهت فضولی بودن

اگر شخصی ﻏﻴﺮ از ﻣﺎلک، ﻣﺎل ﻣﺎﻟک را ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ و اذن از ﻃﺮف ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻔﺮوﺷﺪ اگر مالک مال قرارداد را تأیید و یا تنفیذ کند ، قرارداد معتبر و اگر آن را رد کند ، قرارداد باطل است.

اگر مالک مال پس از مطلع شدن قرارداد بخواهد نسبت به بطلان معامله به جهت فضولی بودن اقدام نماید، بدوا باید عدم رضایت خود را نسبت به قرارداد به طرفین طی اظهارنامه رسمی اعلام نماید و سپس دادخواست تأیید بطلان معامله به جهت فضولی بودن را مطرح کند.

نکته مهم : خواهان دعوا درپرونده بطلان معامله به جهت فضولی بودن ، مالک ملک است و خواندگان آن خریدار و فروشنده ملک می باشند. پس در تنظیم دادخواست باید به این نکته دقت نمایید.

معامله فضولی چیست؟

معامله فضولی به معامله ای گفته می شود که شخصی که صاحب مال نیست و یا اینکه از طرف صاحب یا مالک آن، اجازه ندارد اقدامی به انجام یک عمل حقوقی نسبت به آن مال کند. اقدام حقوقی نسبت به مال به این معنی است که فضول با مال کاری کند که انجام آن فقط در زمینه اختیارات مالک است و اینکه او در انجام این کار بدون اجازه اقدام کرده است.

فضول کیست؟

به فردی که بدون اجازه و دخالت مالک، مال او را معامله کرده باشد فضول می گویند. در هر معامله فضولی سه نفر وجود دارند :

1. مالک : کسی که قانونا ملک به او تعلق دارد.
2. فضول : شخصی که بدون حق و اجازه ی، اقدام به انجام معامله نسبت به مال دیگری می کند.
3. اصیل : کسی که شخص فضول با او معامله کرده است.

آثار معامله فضولی

همانطور که گفتیم معامله فضولی یک معامله غیر نافذ است. یعنی اینکه از نظر چهارچوب حقوقی و قوانین نیاز به تایید و تنفیذ مالک دارد تا دارای اعتبار گردد. لذا، نهایتا نتیجه معامله فضولی را مالک آن مشخص می نماید. مالک مختار است یا آن معامله را بپذیرد یا آن را رد نماید.

پذیرش معامله : مهم ترین و اولین اثر معامله فضولی پذیرش معامله از سوی مالک است. در صورت تایید و پذیرش معامله ، معامله صورت گرفته صحیح و معتبر خواهد بود.

رد معامله : رد مالک دومین اثر از آثار معامله فضولی است. مالک می تواند معامله فضولی را رد کند و به آثار آن نسبت به خودش پایان دهد و معامله خاتمه یابد.

نکته : برای مالک معامله مدت زمانی جهت رد یا تایید تعیین نشده است. از سوی دیگر اصیل هم تا وقتی که مالک تکلیف قرارداد را مشخص نکرده است حق فسخ آن را ندارد و باید به آن معامله پایبند باشد. اما در طول این مدت زمان که مالک در حال تصمیم گیری برای معامله است، اگر به اصیل ضرری از سمت معامله وارد شود، با اثبات آن می تواند معامله را فسخ کرده و به هم بزند.

حکم معامله فضولی

مطابق ماده ی ۲۴۷ قانون مدنی « معامله به مال غیر، جز به عنوان ولایت یا وصایت یا وکالت، نافذ نیست، ولو این که صاحب مال باطنا راضی باشد؛ ولی اگر مالک یا قائم مقام او پس از وقوع معامله آن را اجازه نمود در این صورت معامله صحیح و نافذ می شود».

معامله ی غیر نافذ یعنی اینکه در یکی تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ از ارکان عقد یا معامله ای که قانون ذکر کرده نقص و خلل وجود دارد. هرچند که معامله باطل تلقی نمی گردد و لی صحیح هم تلقی نمی شود و در کل معامله صحیح هم نیست. اما اگر نقص معامله بر طرف شود معامله صحیح و کامل است.

لذا، در صورتیکه فضول بدون اطلاع مالک و یا رضایت آن اقدام به معامله کرده، معامله تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ ذکر شده غیر نافذ است و تنها در صورت رضایت مالک است که صحیح و کامل می شود. این رضایت ذکر شده می تواند به صورت صحیح یا ضمنی باشد.

مطابق ماده 249 قانون مدنی «سکوت مالک ولو با حضور در مجلس عقد، اجازه محسوب نمی شود.» بنابراین ، رضای باطنی و سکوت مالک برای نفوذ معامله کافی نیست و رضای مالک باید به وسیله ای هر چند ضمنی اعلام شود.

مرجع صالح به رسیدگی بطلان معامله فضولی

مطابق رأی شماره ی ۵۱۹ مورخ ۱۳۹۱/۱۲/۸ شعبه ی ۳ دیوان عالی کشور در دعوی ابطال معامله ی مال غیر منقول با توجه به این که دعوی راجع به غیرمنقول است، در صلاحیت دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول می باشد. بنابراین مرجع صالح برای رسیدگی به تایید و یا تنفیذ بطلان معامله تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ تنفیذ معامله فضولی به چه معناست؟ فضولی دادگاه محل وقوع ملک می باشد.

نحوه اجرای رای بطلان فضولی

در پرونده تائید بطلان معامله به جهت فضولی بودن دادگاه فقط بطلان معامله را تایید می کند در واقع رای به بطلان معامله اعلامی بوده و نیاز به اجرا ندارد.

مستندات قانونی تایید بطلان معامله به جهت فضولی بودن

ماده ی ۲۴۷ قانون مدنی « معامله به مال غیر، جز به عنوان ولایت یا وصایت یا وکالت، نافذ نیست، ولو این که صاحب مال باطنا راضی باشد؛ ولی اگر مالک یا قائم مقام او پس از وقوع معامله آن را اجازه نمود. در این صورت معامله صحیح و نافذ می شود».

ماده ی ۳۰۴ قانون مدنی « اگر کسی که چیزی را من غیر حق، دریافت کرده است، خود را محق می دانسته؛ لیکن در واقع محق نبوده و آن چیز را فروخته باشد، معامله فضولی و تابع احکام مربوطه به آن خواهد بود».

ماده ی ۶۷۴ قانون مدنی« موکل باید تمام تعهداتی را که وکیل در حدود وکالت خود کرده است، انجام دهد. در مورد آن چه که در خارج از حدود وکالت انجام داده شده است، موکل هیچ گونه تعهد نخواهد داشت. مگر این که اعمال فضولی وکیل را صراحتا یا ضمنا اجازه کند».